Dëmi ekonomik nga mbyllja e flukseve të gazit rus po grumbullohet me shpejtësi në Europë dhe rrezikon të eklipsojë përfundimisht ndikimin e krizës financiare globale.
Me një recesion në të gjithë kontinentin tani në dukje të pashmangshëm, një dimër i ashpër po vjen për prodhuesit kimikë, fabrikat e çelikut dhe prodhuesit e makinave të cilët u janë bashkuar familjeve në tingëllimin e alarmit për faturat e larta të energjisë.
“Europa po shkon shumë qartë në atë që mund të jetë një recesion mjaft i thellë,” tha Maurice Obstfeld, një ish-kryekonomist në FMN, i cili tani është një bashkëpunëtor i lartë në Institutin Peterson për Ekonominë Ndërkombëtare në Uashington.
Perspektiva e zymtë tashmë do të thotë se, shtatë muaj pas shpërthimit të luftës në Ukrainë, qeveritë po u japin qindra miliarda euro familjeve në të njëjtën kohë kur shpëtojnë kompanitë dhe flasin për frenimin e përdorimit të energjisë. Dhe këto përpjekje shpëtimi mund të dështojnë.
Duke shtuar presionin mbi kompanitë dhe konsumatorët, Banka Qendrore Europiane po shtrëngon gjithashtu ekonominë pasi fokusi i saj i ri në rritjen e inflacionit nxit rritjen më të shpejtë të normave të interesit në historinë e saj. Presidentja e BQE-së Christine Lagarde tha se ajo pret që politikëbërësit të heqin kostot e huamarrjes në disa takime të ardhshme.
“Perspektiva po errësohet,” u tha Lagarde ligjvënësve të BE-së në Bruksel. “Ne presim që aktiviteti të ngadalësohet ndjeshëm në tremujorët e ardhshëm.”
Një shitës pret klientët në një dyqan ushqimesh në Paris, Francë. Ekonomistët besojnë se inflacioni në mbarë Europën mund t’i afrohet 8% vitin e ardhshëm.
Disa vëzhgues të industrisë së energjisë paralajmërojnë për një krizë të qëndrueshme që potencialisht rezulton më e madhe se kriza e furnizimit me naftë të viteve 1970. Në të vërtetë, ndikimi përfundimtar i mungesave mund të jetë edhe më i keq sesa mund të kapin modelet ekonomike, tha Jamie Rush, kryeekonomisti europian i Bloomberg.
Në një krizë energjie, zinxhiri i furnizimit industrial mund të prishet në mënyra dramatike dhe të paparashikueshme. Bizneset individuale kanë një pikë thyerjeje mbi të cilën kostot e larta të energjisë thjesht nënkuptojnë se nuk funksionojnë. Sektorë të tërë mund të përballen me mungesa të inputeve me energji intensive si plehrat apo çeliku.
“Analiza jonë është një pikënisje e arsyeshme për të menduar për kanalet përmes të cilave tregjet evropiane të energjisë ndikojnë në ekonomi,” tha Rush. “Por nuk mund të na tregojë ndikimin e dështimeve të sistemit.”
Kriza ka çuar besimin e konsumatorëve në një rekord të ulët.
Problemi filloi të zërë rrënjë vitin e kaluar kur çmimet e energjisë filluan të rriten pasi kërkesa u rikuperua nga pandemia Covid-19 dhe presidenti rus Vladimir Putin filloi të kufizonte në heshtje furnizimet me gaz në Europë.
Pushtimi i tij i Ukrainës në shkurt e zhyti ekonominë në kaos të mëtejshëm mes inflacionit në rritje, një krize të thelluar të kostos së jetesës dhe shkurtimeve të prodhimit industrial. Në fillim të shtatorit, gazi i kufizuar që ende kalonte përmes gazsjellësit Nord Stream 1 nga Rusia në Europën Perëndimore ishte ndalur për një kohë të pacaktuar.
Për ta vënë këtë në kontekst, një vit më parë këto furnizime me gaz, përfshirë LNG, mbulonin rreth 40% të kërkesës totale të Europës. Pra, ndërsa çmimet e gazit dhe energjisë kanë rënë nga rekordet e gushtit, ato janë ende më shumë se gjashtë herë më të larta se normalja në disa zona. Me atë çmim, mijëra kompani thjesht nuk janë të qëndrueshme në afat të gjatë pa mbështetjen e qeverisë.
Politikanët tashmë hapën dyert fiskale për të shmangur një katastrofë ekonomike gjatë pandemisë dhe vazhduan të mbështesin ndërsa kriza energjetike u zhvillua. Tani ata duhet të zgjedhin nëse do të tendosin më tej financat publike me më shumë ndihmë apo do t’u përgjigjen votuesve për lejimin e daljes së krizës jashtë kontrollit.
“Qeveritë janë nën presion të madh për të ndërhyrë,” tha Dario Perkins, një ekonomist në TS Lombard në Londër.
Komisioni Europian propozoi masa për të ndihmuar në uljen e ndikimit te konsumatorët, duke përfshirë mbledhjen e 140 miliardë eurove nga të ardhurat e kompanive të energjisë, frenimin e detyrueshëm të kërkesës për energji maksimale dhe rritjen e likuiditetit në sektorin e energjisë.
Gjermania injektoi 8 miliardë euro në kompaninë Uniper SE, kostoja e së cilës ka të ngjarë të shkojë në dhjetëra miliarda euro. Franca do të buxhetojë 16 miliardë euro për të kufizuar rritjen e çmimit të energjisë dhe gazit në 15% për familjet dhe kompanitë e vogla vitin e ardhshëm. Kabineti i Italisë miratoi një plan ndihme prej 14 miliardë eurosh për të ndihmuar kompanitë e shtrydhura nga kostot në rritje në aktin përfundimtar të Mario Draghit përpara zgjedhjeve të 25 shtatorit. Holanda zbuloi një paketë mbështetjeje prej 17.2 miliardë eurosh për familjet, duke përfshirë një rritje të pagës minimale dhe taksa më të larta mbi fitimet e korporatave.
