Prej vitesh Shqipëria pyet veten se çfarë të bëjë me shtëpinë e Enver Hoxhës. Vila që diktatori pati në Tiranë me gruan dhe tre fëmijët e tyre ka mbetur e paprekur që kur vdiq atje, në shtratin e tij, 36 vjet më parë, pasi e zhyti për herë të parë vendin në terror dhe mjerim.
Një firmë arkitekturore britanike tani po nxiton të veprojë me planet për ta kthyer shtëpinë në një “destinacion të ri kulturor”, një vend “imagjinate dhe diskutimi” – me pak fjalë, gjithçka që urrente Hoxha, një izolues fanatik dhe armik i betuar i “kulturës borgjeze”.
“Ideja”, – tha Vanessa Norwood, një nga arkitektet e përfshira në projekt, është për të ngritur një stendë ekspozite, një librari dhe një kafene, raporton noa.al duke cituar British Times.
Duke folur për British Times, ajo tha se synimi “është të krijohet një hapësirë ku të inkurajohet ajo që ishte e ndaluar. Për shembull “, shton ajo me shaka,” mund të ketë koncerte nga njerëz me mjekër që i bien fyellit francez”.
Nën qeverisjen paradoksale të Hoxhës, ndër të tjera, u ndaluan mjekrat, Beethoven dhe fyellu francez, së bashku me “sendet e tjera të importuara”, nga librat dhe veprat e artit te makinat private. Shqipëria mund të importonte prodhimet e saj bujqësore, por nuk mund të importonte për popullatën.
Bazuar në planet e firmës arkitekturore Stanton Williams, e cila rinovoi Shtëpinë e Operës Mbretërore në Londër në 2018, dhoma e gjumit dhe zyra e Enver Hoxhës do të ruhen si pjesë e një muzeu.
Ndërsa një pjesë e vilës që ai projektoi në vitet 1970 me ndihmën e të huajve, do të kthehet në një shtëpi artistësh: një ide që kryeministrit dhe piktorit Edi Rama ndoshta do t’i pëlqente. Ai u bëri thirrje arkitektëve britanikë që të imagjinojnë “Një jetë të re” për shtëpinë e Enver Hoxhës.
Në çdo rast, kryetari i Bashkisë së Tiranës Erion Veliai dukej i ngazëllyer për Matthew Campbell, gazetarin e Times që e vizitoi atë në zyrën e tij në Tiranë javën e kaluar.
Bashkia, shpjegoi ai, tashmë ka filluar të “tallet me fantazmën” e “Liderit Suprem”, duke lejuar një grup punk -rock të xhirojë një videoklip në dhomën e gjumit të Enver Hoxhës – për një këngë të quajtur “Shkund Diktatorin”.
“Ata kërcejnë lart e poshtë në shtratin e tij. “Dikur tabu, një burim terrori, ky vend tani duhet të jetë i hapur për të gjithë,” tha Veliaj.
Sidoqoftë, ai e pranon se vendi e ka ende të vështirë të gëlltisë këtë “pjesë shumë të keqe të historisë së tij”.
“Ne po përpiqemi të nxisim brezin e ri. Por mendoj se shumë shqiptarë të moshuar po e shmangin çështjen, ata janë akoma në mohim.
Bledi Fevziu, një gazetar televiziv dhe autor i një biografie të Hoxhës, pajtohet edhe ai: “Të gjithë tani duan ta harrojnë atë periudhë të tmerrshme. Shumica e shqiptarëve nuk duan të bëjnë asgjë me të. “Ne duhet ta hapim vilën si muze për të treguar të gjitha gjërat e tmerrshme që ai bëri.”
I lindur në Gjirokastër, një udhëheqës i rezistencës ndaj fashizmit gjatë Luftës së Dytë Botërore, Enver Hoxha e çoi popullin e tij në shkatërrim, duke u ndarë me aleatët komunistë njëri pas tjetrit, duke izoluar Shqipërinë nga pjesa tjetër e botës, duke e kthyer atë në një specie të Ballkanit.
Gjithnjë e më shumë paranojak gjatë dekadës së tij të fundit në pushtet, ai mbushi vendin me bunkerë betoni si një mburojë kundër armiqve të vërtetë dhe imagjinarë.
Mijëra civilë u dërguan në skuadrat e ekzekutimit, përfshirë shumë nga bashkëpunëtorët e tij më të afërt, të cilët u hodhën në varre anonime; të tjerë të panumërt vdiqën duke u përpjekur të largoheshin nga vendi ose nga kampet e internimit. Gjithnjë e më shumë pasardhës të tyre tani po kërkojnë njohjen pas vdekjes së viktimave të tyre, zhvarrosjen dhe prehjen e të ndjerëve.
“Politikanët dhe burokratët janë të interesuar vetëm për vjedhjen e parave,” tha Jovan Paku, 47 vjeç, një ish -doganier i cili ka vite që kërkon babanë e tij: ai u ekzekutua në 1974 me akuzën e sabotazhit.
Paku ka folur me shumë ish -zyrtarë të regjimit, madje ka arritur të gjejë dokumente dhe fotografi nga gjyqi i babait të tij, si dhe një dokument audio në të cilin ai mbrohet.
“Hera e parë dhe e vetme që kam dëgjuar zërin e babait tim”.
Disa vjet më parë, i neveritur nga mungesa e interesit zyrtar, ai mori me qira një buldozer dhe filloi të gërmonte në një kodër në periferi të Tiranës. Gjeti shumë mbetje njerëzore. Midis tyre ai beson se janë ato të babait të tij, por nuk ka para të nevojshme për të bërë teste të ADN-së në të gjitha kockat.
Kurse autoritetet thonë vetëm “mos hap plagë. Asgjë nuk mund të bëhet. Eshte e komplikuar. Dhe është e shtrenjtë”.
Në galeri shikoni pamjet e brendshme të vilës 31.
