Një profesor francez që vjen në Shqipërinë komuniste të drejtuar nga diktatori Hoxha. Është viti 1982 kur Jean Paul Champseix dhe bashkëshortja e tij vijnë në Tiranë dhe bëhen dy prej atyre pak të huajve që asokohe jetonin në kryeqytet.
Ai rrëfen në emisionin “Opinion” përvojën e tij, si erdhi në vendin tonë dhe se si u përshtat këtu në një kohë që Shqipëria ishte nën diktaturë.
Si shkoi udhëtimi për në Shqipëri?
Është kënaqësi të rikthehesh pas kaq vitesh në Shqipëri.
Vini shpesh në Shqipëri?
Çdo 4 ose 5 vjet, në varësi të mundësive. Vëmë re ndryshimet, ngjashmëritë.
Besoj se Shqipëria e ditëve të sotme në krahasim me atë të vitit 1982 kur ju erdhët për here të parë, është krejt ndryshe.
S’është e njëjta gjë. Kjo është më e pakta që mund të themi. Ishte e vështirë ta imagjinonim në vitin 1982, bashkë me gruan time, kur erdhëm të jepnim mësim për herë të parë në universitet.
Në vitin 1982. Menjëherë pas vdekjes së kryeministrit Mehmet Shehu.
Po, pikërisht kështu.
Një moment shumë i vështirë për të qenë në Shqipëri.
Po, keni të drejtë, sepse po bëhej gati të niste një valë e re spastrimi. Shqiptarët ishin të lodhur. Kolegët tanë ishin të lodhur teksa shihnin se në vendet e tjera të Lindjes kishte lëvizje, në Poloni kishte filluar solidarizimi.
Kishte njëfarë disidence, kishte disidentë.
Në Shqipëri ishte krejt ndryshe. Në Shqipëri s’kishte disidencë, kishte trishtim dhe një varfëri që na bënte shumë përshtypje, sepse edhe pse ishim të huaj me para, s’kishte ndonjë gjë të madhe për të blerë. Edhe në dyqanin që gjoja ishte për diplomatët, s’kishte shumë mish, peshk s’kishte fare. Nuk vuanim nga obeziteti.
Pra, s’kishte as për diplomatët, jo vetëm për shqiptarët?
Jo, as për diplomatët.
Populli ishte harruar me thënë të vërtetën.
Po. Meqë kisha ca para, blija tablo. Kam një koleksion me tablo shqiptare në vend që të blija thela mishi apo peshk. Por besoj se dola i fituar.
Po, sigurisht. Ju u kthyet në Shqipëri për librin tuaj mbi Kadarenë. Do t’ju pyes më pas për librin, por së pari dua të di si u ndjetë në Shqipëri? Si e zbuluat Shqipërinë në vitin 1982?
Mua dhe gruan time na emëruan në universitetin e Tiranës, sepse që prej viti 1967 kishte një marrëveshje…
1967?
Po. Ekzistonte një marrëveshje mes Francës dhe Shqipërisë…
Për të dërguar profesorë këtu?
Dy profesorë vinin nga Franca në Tiranë dhe një shqiptar shkonte të jepte mësim në departamentin e Gjuhëve Orientale që tani njihet si INALCO, jepte mësim për gjuhën shqipe.
Në Francë?
Në Francë.
Kush ju propozoi të vinit këtu?
Ne kishim bërë kërkesë për në Itali, Greqi, Spanjë, Portugali…
Rreth Mesdheut.
Po. Ministria na tha se kemi diçka për ju, është thuajse njësoj, në Shqipëri.
Ku qëndronte ngjashmëria me Shqipërinë?
Në fillim…
Çfarë përshtypjesh kishit ju mbi Shqipërinë në atë kohë?
S’ia kishim shumë idenë, sepse Shqipëria ishte shtet shumë i mbyllur. Kishim disa ide tejet të vagëta. Ndodhi që ne mundëm të takonim profesorin që kishte qenë para nesh. Ai na tha se regjimi ishte shumë i ashpër, por shqiptarët ishin të këndshëm. Atëherë, ne thamë me vete pse jo. Edhe përbindëshi i kureshtjes bëri të vetën.
E patët të vështirë ta merrnit këtë vendim?
Përbindëshi i kureshtjes…
Ishte më i fortë.
Menduam se ishte një rast i mirë për të njohur një vend shumë të mbyllur.
